.jpg)
Dünyada kullanılan adıyla ‘Temporary Employment’ veya ‘TEMP’, türkçe adıyla ‘Dönemsel Çalışma ve Esnek İşgücü’, iş dünyasının yeni tanıştığı bir olgudur. Bu istihdam şekli, sürekli bordrolu işgören istihdam etmek yerine, yoğun iş dönemlerinde aradığı nitelikteki elemeanları bulmak isteyen işveren ile dilediği zaman çalışıp dilediği zaman kendilerine veya ailelerine daha fazla zaman ayırmak isteyen alternatif bir istihdam şeklidir. Bu yöntem, işgücü maliyetini düşürdüğü gibi, işsizliğe çözüm ve nitelikli işgücü açlığını kompanse eder. (http://www.belgeler.com/blg/exr/donemsel-is-temp-nedir)
Hızlanan teknolojik gelişmeler, değişen yönetim şekilleri, küreselleşme sonucunda farklılıklar arasında artan iletişim, artan rekabet ortamı özellikle 1990 sonrasında farklı çalışma biçimleri ve esnek değişimlere yol açar. İş tanımı köklü değişikliklere uğramamakla beraber, işin tanımlandığı yer ve zamanda farklı yapılanmalara gidilmiş, bu çalışma biçimlerinden en ön plana çıkanlarından biri, özellikle ILO'nun 1997 yılında dönemsel iş yasağını kaldırması sonucu, kuşkusuz dönemsel (geçici) çalışma şekli olur. Kendine özgü avantajlarıyla beraber çalışanlar için bazı dezavantajlar yaratsa da; özellikle kriz dönemlerinde değişen arz-talep dengeleri, kadın istihdamı ve kadının iş hayatındaki sorunları sonucunda dönemsel çalışma biçimi önem kazanmaya ve tercih edilmeye devam eder. (http://www.ikademi.com/endustri-iliskileri/1162-donemsel-calismanin-abcsi.html)
Dönemsel Çalışma Nedir?
Kriz ortamında özellikle belirginlik kazanan dönemsel çalışma şekli, günümüzde özellikle yeni mezun gençler, iş deneyimi kazanmak isteyenler, işsizlik dönemlerini az zararlı atlatmak isteyenler, sektör ya da iş değiştirmek isteyenler için basamak olarak kullanılıyor. Türkiye’de askerlik tarihi yaklaşan gençler için de, dönemsel çalışma zaman kazanmak için önemli bir alternatif oluşturuyor. Bir günden daha uzun zamanlara kadar uzanan dönemsel çalışma şekli, şirketler tarafından da proje bazlı ya da yoğunluk anlarında bir alternatif olarak kullanılıyor. Dönemsel işlerden daimi işlere geçiş oranının yüksek olması da, şirketlerin bu süreci bir değerlendirme süreci olarak kullandığını da gösteriyor.
Hızlı değişen sosyo-ekonomik şartlar, bireylerde ve aile yapılarında da değişimi zorunlu kılarken kadının iş hayatındaki rolünü etkiler. İş ve hayat arasındaki dengenin her geçen gün önem kazanması, maddi güçlenme ve kendine zaman ayırma gibi unsurlar, yeni istihdam yöntemlerini daha tercih edilir duruma getirir.
Özellikle kadın işgücün tarafından iş-hayat dengesini kurmak için tercih edilen dönemsel çalışma, kadınların iş gücüne katılmasını kolaylaştıran bir istihdam yöntemi olarak karşımıza çıkar. Dönemsel çalışma yöntemi, aynı zamanda, emekli olup çalışma hayatına bir süre daha devam etmek zorunda olan ya da isteyen insanlar için de bir alternatif oluşturur.
Dönemsel çalışmanın, iş piyasalarında önem kazanması ve vasıflı eleman alımında da kullanılmasının bir sonucu olarak, ‘kavram kariyer’ planlama da önem kazanır. Uzun vadeli kariyer planının bir parçası ve hatta basamağı haline gelen dönemsel çalışma bu anlamda geçici değil kalıcıdır. Geçici iş pozisyonları, yeni işe girip deneyim kazanmak isteyenlerin yanında, kariyerinin ortasındaki yöneticilerin de sağladığı esneklik anlamında önemli bir istihdam alternatifi olarak günümüz işgücü piyasasında tercih edilen bir istihdam şeklidir.
Dünya’da Dönemsel Çalışma
Dünyada, dönemsel çalışma gitgide önem kazanan bir şekil olmakla birlikte, bunun yansımalarını 17 Mayıs 1967’de Paris’te kurulan Geçici (özel) İş Bulma Kurumları Konfederasyonu’nun (CIETT) yayınladığı istatistiklerde görebiliriz. CIETT’in istatistiklerine göre 1998 yılında, CIETT üyesi olan ülkelerde, 1998 yılında, her gün ortalama 6 milyon insan sağlanan dönemsel işlerde çalışır. Bir başka ifadeyle dönemsel ve esnek çalışma şekilleri, yakın geçmişte işgören hayatına girmiş olmasına rağmen, hızla büyüyerek istihdama ve ekonomiye katkı sağlar.
Dönemsel çalışma, dünyada gitgide önem kazanan bir trend’dir. Esnek çalışma şekilleri, iş piyasasının gerçek ihtiyaçlarını karşılar; bu anlamda da insan kaynakları birimlerinin ilgisini çeker. Dönemsel çalışma şeklinin avantajları;
İşsizliği azaltmak
Daha düşük eğitim seviyesine sahip olanlara çalışma alanları oluşturmak
Elemana ihtiyaç duyan sektörler için yeni kaynaklar yaratmak
Esnek çalışma saatlerini tercih eden ve yeni iş-hayat dengesi isteyen insanları istihdama katmak (gençler, emekliler, kadınlar)
İş deneyimi olmayanlara iş deneyimi ve deneyim çeşitliliği kazandırarak bireysel kariyer planlarına destek olmak
Kayıt dışılığı engellemek,
olarak özetlenebilir.
Ülkemizde Dönemsel Çalışma
Dönemsel İstihdam, ülkemizde son 10 yılda tam zamanlı istihdama alternatif olarak sık tercih edilen bir çalışma biçimi olarak karşımıza çıkar. 4857 sayılı Yeni İş Kanunu’nda dönemsel çalışma şekli kısmi süreli çalışma gibi geçici istihdam türü ve yarı zamanlı çalışma şekline dönük olarak düzenlenmiştir. Bu düzenlenme, kuşkusuz, esnek zamanlı çalışma şeklinin ekonomiye kazandırılması anlamında önemli bir adımdır lakin bu istihdam yönteminin kanunen tanım eksiklikleri vardır. Örneğin; 4857 sayılı kanunun 9. maddesi, iş sözleşmeleri için türü ve çalışma şekline göre belirleme serbestisi getirir:
“MADDE 9 - Taraflar iş sözleşmesini, Kanun hükümleriyle getirilen sınırlamalar saklı kalmak koşuluyla, ihtiyaçlarına uygun türde düzenleyebilirler. İş sözleşmeleri belirli veya belirsiz süreli yapılır. Bu sözleşmeler çalışma biçimleri bakımından tam süreli veya kısmî süreli yahut deneme süreli ya da diğer türde oluşturulabilir.”
Aynı kanunun 10. maddesi, süreksiz işi ‘nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren iş’ olarak tanımlarken; sürekli işi ‘otuz günden fazla devam eden iş’ olarak belirler. Süreksiz işlerin düzenlenmesini Borçlar Kanunu hükümlerine bırakırken, sürekli işler için 4857 yazılı kanunun uygulanmasını ön görür.
Yeni İş Kanunu, dönemsel çalışma şeklinin çerçevesini; 11, 12 ve 13. maddeler ile çizer:
“MADDE 11 – İş ilişkisinin bir süreye bağlı olarak yapılmadığı halde sözleşme belirsiz süreli sayılır. Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir. Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir. Esaslı nedene dayalı zincirleme iş sözleşmeleri, belirli süreli olma özelliğini korurlar.”
“MADDE 12 - Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan
bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin süreli olmasından dolayı belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiye, belirli bir zaman ölçüt alınarak ödenecek ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatler, işçinin çalıştığı süreye orantılı olarak verilir. Herhangi bir çalışma şartından yararlanmak için aynı işyeri veya işletmede geçirilen kıdem arandığında belirli süreli iş sözleşmesine göre çalışan işçi için farklı kıdem uygulanmasını haklı gösteren bir neden olmadıkça, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan emsal işçi hakkında esas alınan kıdem uygulanır. Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı takdirde, o işkolunda şartlara uygun bir işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi dikkate alınır.”
“MADDE 13 - İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir. Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir. Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte tam süreli çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı takdirde, o işkolunda şartlara uygun işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen tam süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi esas alınır. İşyerinde çalışan işçilerin, niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda kısmî süreliden tam süreliye veya tam süreliden kısmî süreliye geçirilme istekleri işverence dikkate alınır ve boş yerler zamanında duyurulur.”
Ülkemizde Dönemsel Çalışma Şeklinin İnsan Kaynakları Birimlerindeki Rolü
Türkiye’de her geçen gün önem kazanan dönemsel çalışma şekli kuşkusuz insan kaynaklarının dönemsel eleman seçimi için uygulayacakları stratejiler ve eğitim düzenlemeleriyle birlikte bütünlük kazanacaktır. İnsan kaynakları birimleri, rekabet ortamlarında işe alım sürecindeki stratejilerinin etkinliği ve iş gücünün verimliliği ile ön plana çıkabilirler. Bu anlamda esnek çalışma şekilleri vazgeçilemez bir boyut kazanma yolunda ilerlemektedir.
Türkiye'de Esnek işgücünün son 10 yılda hızla büyümesinin arkasındaki en önemli faktörler, işverenlerin yaklaşımındaki değişimler ve insan kaynakları birimlerinin doğru zamanda gereken kişiyi bulma şeklinde gelişen stratejileridir. Global rekabetin, ülke ekonomilerini etkilemeye başlamasıyla birlikte, müşterileriyle daha direk ve etkili ilişkiler kurmaları gerektiğini gören firmaların hizmet ve iletişim stratejilerindeki değişiklik, dönemsel çalışmayı daha da önemli kılmıştır. Dönemsel çalışma, iş bulmakta zorlanan nitelikli iş gücünü ve farklılık yaratma anlamında değişik grupları da ekonomiye katabilmekte önemli rol oynar.
Gelecek yıllarda, hızla değişen küresel ekonominin ülkeler üzerinde bıraktığı rekabetçi etkisi, işgücünün farklılaşması ve nitelikli işgücü istihdamı ve eğitimli kadının işgücü piyasasındaki duruşuyla beraber, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de, dönemsel ve esnek çalışma şekilleri hem nitelik hem de nicelik açısından önem kazanmaya devam edecek ve artış gösterecektir düşüncesindeyim.
(http://www.ikademi.com/endustri-iliskileri/1162-donemsel-calismanin-abcsi.html)
Farkında olmanız, takipte kalmanız dilekleri ve sevgilerimle.
Evrim Gözener